Гадаадын иргэн, харьяатын газраас Монгол Улсад оршин сууж буй гадаадын иргэдийн бүртгэл, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих, зөрчил илрүүлэн таслан зогсоох зорилгоор төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтыг тогтмол зохион байгуулдаг. 2025 оны тавдугаар сарын 19-23-ны хооронд хийсэн хяналт шалгалтын хүрээнд нийт дөрвөн улсын 39 иргэнийг Монгол Улсаас албадан гаргаж, 3-5 жилийн хугацаанд дахин нэвтрүүлэхгүй байх шийдвэр гаргажээ. Тухайлбал, БНХАУ-ын 31, БНСУ-ын 5, Бүгд Найрамдах Узбекстан Улсын 2, Тайландын Хаант Улсын 1 иргэн хамрагдсан байна.
Шалгалтаар илэрсэн зөрчлүүдийн хувьд:
25 иргэн Монгол Улсад ирсэн зорилгоосоо өөр үйл ажиллагаа (жишээлбэл, хөдөлмөр эрхлэх, бизнес хийх гэх мэт) явуулсан
3 иргэн хуурамч бичиг баримт ашиглан виз, оршин суух зөвшөөрөл авсан
4 иргэн визийн хугацаа хэтрүүлсэн байсан нь тогтоогдсон байна.
Монгол Улс аялал жуулчлалыг дэмжих бодлогын хүрээнд визийн нөхцөлийг хөнгөвчилж, цахим виз олголтын тоог нэмэгдүүлсэн нь эерэг үр дүн өгч, гадаад жуулчдын тоо мэдэгдэхүйц өссөн. Гэвч үүнийг дагаад түр оршин суух визээр ирсэн гадаадын иргэдийн дунд хууль зөрчих, зорилгоосоо өөр үйл ажиллагаа явуулах, зөвшөөрөлгүй ажиллах зэрэг зөрчил нэмэгдэж байгаа юм.
Статистик үзүүлэлтээр, 2025 оны эхний хагас жилийн байдлаар албадан гаргасан гадаадын иргэдийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 70.6 хувиар нэмэгджээ. Энэ нь хууль зөрчсөн иргэдийн тоо огцом өсөж байгааг харуулж байна.
Олон улсын жишээ:
Ийм төрлийн хяналт шалгалт, хууль зөрчсөн гадаадын иргэдийг албадан гаргах арга хэмжээ олон улсын практикт ч түгээмэл байдаг. Жишээлбэл:
Япон Улсад зорилгоос өөр үйл ажиллагаа явуулсан гадаадын иргэдийг илрүүлэн албадан гаргах, улмаар дахин оруулахгүй байх хугацаа тогтоох нь өргөн хэрэглэгддэг практик юм. Мөн визний журамд олон улсын иргэдийг ил тод мэдээллээр хангаж, хуурамч бичиг баримтын эсрэг хяналт чанга байдаг.
Герман Улсад түр оршин суух зөвшөөрлөөр ирсэн гадаадын иргэд хөдөлмөр эрхлэхийг хориглодог. Зөрчил илэрвэл тухайн иргэнийг албадан гаргах, улмаар тухайн байгууллагад мөнгөн торгууль ногдуулах хууль үйлчилдэг.
БНСУ-д аяллын визээр (C-3 төрөл) орж ирсэн гадаад иргэн тухайн визийн нөхцөлийг зөрчин ажил эрхлэх, оршин суух хугацааг хэтрүүлэх зэрэг хууль бус үйлдэл хийсэн тохиолдолд Өмнөд Солонгосоос албадан гаргадаг. Мөн 1–10 жил хүртэлх хугацаагаар дахин нэвтрэхийг хориглодог байна. Хууль бусаар хөдөлмөр эрхэлсэн тохиолдолд мөнгөн торгууль ногдуулж (1 сая воноос дээш). Түүнчлэн ажиллуулсан солонгос иргэн эсвэл байгууллагад торгууль, шийтгэл ногдуулдаг. Зарим тохиолдолд түр хугацаагаар баривчлах, саатуулах тохиолдол гардаг байна.
АНУ-д визийн нөхцөл зөрчсөн, хууль бусаар оршин суусан, зорилгоос өөр үйл ажиллагаа явуулсан гадаадын иргэдийг илрүүлбэл албадан гаргах арга хэмжээг хурдан хугацаанд авч хэрэгжүүлдэг. Цагаачлалын болон Гаалийн албанаас тогтмол хяналт шалгалт хийж, зөрчил илэрсэн тохиолдолд хууль бус оршин суугчийг албадан гаргах, иргэнийг тодорхой хугацаанд АНУ-д дахин нэвтрэхийг хориглох (5-10 жил хүртэл) мөн түүнийг уригч этгээд буюу аж ахуйн нэгжид торгууль ногдуулах, зарим тохиолдолд эрүүгийн хэрэг үүсгэх хүртэл хариуцлага тооцдог байна.
Монгол Улс олон улсын жишгийн дагуу нээлттэй, жуулчлалд ээлтэй бодлогыг баримталж байгаа ч хуулийн хүрээнд сахилга бат, хяналт шалгалт шаардлагатай хэвээр байна. Иймд гадаадын иргэн, түүнийг уригч хувь хүн, аж ахуйн нэгж байгууллагууд хууль тогтоомжийг чанд мөрдөж, үйл ажиллагаагаа хуулийн хүрээнд явуулах шаардлагатайг албаны хүмүүс анхааруулж байгаа юм. Хууль зөрчих аливаа үйлдэл нь зөвхөн тухайн гадаадын иргэн төдийгүй уригч талд ч эрсдэл үүсгэдэг билээ.
BY
С.Золзаяа нь 2022 онд МҮИС-ийг сэтгүүлч мэргэжлээр төгссөн. 2024 оноос iToim.mn сайтад сэтгүүлчээр ажиллаж байна.

Нийтэлсэн огноо2025-06-05